Route of Saints – Gregorius de Grote

Gregoriaanse zang. Het begon ooit als het hardop voorlezen van liturgische teksten, op één toon. Eentonig dus. Om ervoor te zorgen dat de toehoorders niet in slaap vielen gingen creatieve voorlezers al gauw accenten leggen. Op de plaatsen waar je bij het voorlezen normaal je stem zou verheffen, zongen zij daar één toontje lager of hoger. Zo ontstond de oudste muziek van Europa. En in Rome, waar de kerk van de vervolgde christenen na de val van het Romeinse Rijk, de staatsgodsdienst werd, was het in 590 paus Gregorius de Grote die eenheid bracht in de gezongen teksten, en in de liturgie van de nieuwe kerk die Europa in de komende eeuwen zou gaan veroveren.

Even voor de duidelijkheid: Gregorius de Grote kon zelf geen noot zingen. En we eren deze paus, die een van de vier grootste kerkvaders zou worden, het meest als we hem Gregorius de Kleine noemen. Tenslotte wilde hij dienaar van de dienaren zijn. En voelde de man, die het fundament legde van een wereldgodsdienst, er eigenlijk niets voor om paus te worden. Wat heet: toen hij eenmaal gekozen was vluchtte hij vermomd Rome uit. Een halve dag later had het volk hem opgespoord en hem juichend op de pausstoel gezet. Toen Plato zei: “De ware machthebber wordt schreeuwend ‘ik wil niet, ik wil niet’ naar zijn troon gesleept, toen moet hij met een vooruitziende blik Gregorius hebben bedoeld.

Gregorius is paus in woelige tijden. Want het Romeinse adelaar is aangeschoten wild geworden, en stammen uit het Noorden, zoals de Longobarden, doen aanvallen op de eens zo machtige stad. Gregorius, naast pauselijk ook wereldlijk heerser, weet de woeste horde tot staan te brengen en slaagt er zelfs in hen te bekeren tot het christendom. Niet via dwang, want Gregorius is ervan overtuigd dat dat niet werkt. Bestraffend spreekt hij de bisschoppen van Arles en Marseille toe die de Joden hun synagogen hebben ontnomen. “Met geweld maak je geen christenen maar schijnheiligen,” laat hij hen weten. Zijn invloed is immens, want ook is hij degene die de aanzet geeft tot kerstening van Engeland, en zoals we weten zijn het Willibrord, Bonifatius en andere monniken van dit eiland geweest die daarna onze streken tot het christendom brachten. Je zou dus kunnen zeggen dat de geestelijke eenheid van Europa bij Gregorius begon, met één soort eredienst, één manier van zingen en zelfs de naar hem vernoemde Gregoriaanse kalender.

Op 64-jarige leeftijd overlijdt de man die niet kon zingen en naar wie de Gregoriaanse zang is genoemd. Die geen paus wilde zijn en de kerk groot maakte. Die dienaar van de dienaren wilde zijn en zichzelf onsterfelijk maakte als Gregorius de Grote.