Er is, naast Maria, maar één heilige wiens dag we dubbel vieren, bij zijn geboorte en zijn sterven: Johannes de Doper, de man die een brug slaat tussen het Oude en Nieuwe Testament, en zijn spiegelbeeld vindt in Johannes de Apostel. De ene doopte Jezus, de andere staat onder zijn kruis bij zijn sterven. De ene is de voorloper en de andere navolger, de een kondigt de Messias aan, de ander verkondigt het Evangelie. Ook in zijn oorsprong zit dat dubbele: de vader van Johannes de Doper is een Joodse priester, zijn moeder een nicht van Maria.
Of Johannes in zijn jeugd met zijn 6 maanden jongere neefje Jezus heeft gespeeld weten we niet, wel dat hij al door de Romeinse schrijver Josephus wordt genoemd en dus waarschijnlijk een spraakmakend figuur moet zijn geweest in zijn tijd. Iemand wiens geboorte, net als die van Jezus, is aangekondigd door de engel Gabriël, en die al op jonge leeftijd de woestijn intrekt om daar als kluizenaar te leven van sprinkhanen en honing. Het moet een soort Catweazle zijn geweest, die tanige gestalte die al ruim 30 jaar voor de apostelen het geloof liep te prediken. Als de mensen deze schilderachtige verschijning aanstaarden riep hij: “Na mij komt iemand die groter is dan ik. Iemand die ik het zelfs niet waardig ben zijn schoenriem te ontbinden!” En dan staat daar ineens Jezus voor hem, bij de Jordaan waar Johannes altijd mensen doopt in de rivier. En Jezus wil door hem gedoopt worden! Johannes durft eerst niet, maar zal het dan toch doen. En daarna is zijn werk gedaan en zal alle aandacht zijn voor Jezus.
Hoe Johannes aan zijn einde kwam weten we allemaal nog wel. Koning Herodes heeft er niet voor teruggedeinsd zijn eigen broer zijn vrouw af te kapen. Johannes heeft openlijk kritiek geuit op deze gang van zaken. Hij wordt gearresteerd maar is zo’n bekend figuur dat Herodes hem niet durft te doden. Dan volgt het broeierige en ietwat incestueuze verhaal van koningsdochter Salome die met haar sluierdans haar eigen vader Herodes in zo’n staat van opwinding weet te brengen dat hij haar hijgerig belooft dat hij alles zal doen wat ze wenst. Haar moeder, de overspelige koningin Herodias, heeft al die jaren al op wraak gezonnen op die Doper die haar huwelijk in diskrediet heeft gebracht. En zij is het die haar dochter toefluistert: “Vraag hem om het hoofd van Johannes…op een zilveren schaal.”
Johannes de Doper heeft heel wat schilders geïnspireerd. Leonardo da Vinci, Rafael, Jan van Eyck, maar ook Rodin. Overal in Europa kende men vroeger de gewoonte op zijn feestdag de Sint Jansvuren aan te steken, ter vervanging van de heidense vuren van de Germanen. In het Brabantse Duizel bestond in de 16e eeuw nog een Sint Jansbedevaart, en in Porto viert men ook vandaag nog het Sint Janscarnaval. Tenslotte is er het Sint Janskruid, dat volgens de legende zou zijn ontstaan uit het bloed van Johannes de Doper. En inderdaad: als je de bloemen en bladeren van het kruid in een fles doet en daar zonnebloemolie aan toevoegt zal de vloeistof in de zon na enkele uren dieprood kleuren.
