Jozef van Nazareth…wonderlijk eigenlijk dat de man die Jezus heeft opgevoed zo’n ondergschikte rol speelt in de kerk, zeker vergeleken bij zijn echtgenote Maria. Dat komt omdat Jozef niet de biologische vader is van Jezus, maar – tegenwoordig zouden we zeggen – de adoptievader. Tenslotte is Jezus wel uit Maria geboren, vandaar het eerste deel van zijn naam dat ‘de mens’ betekent, maar een bevruchting heeft niet plaats gevonden, wel een ‘overschaduwing’ door de Heilige Geest. Vandaar het tweede deel van de naam, Christus, dat ‘godmens’ betekent.
We kunnen ons allemaal voorstellen dat de timmerman uit Nazareth altijd het gevoel moet hebben gehad dat hij er een beetje bij hing. Bijvoorbeeld toen Maria hem kwam vertellen dat ze zwanger was, maar niet van hem. Er zijn wel een paar engelen voor nodig geweest omdat Jozef ervan te overtuigen dat Maria niet was vreemdgegaan en dat haar verhaal over de Heilige Geest niet een bizarre smoes was.
Was Jozef eigenlijk wel getrouwd met Maria? Uit het feit dat ze gezien wordt als maagd zou je kunnen concluderen van niet. Het komt ook tegenwoordig wel voor, huwelijken waarbij wordt afgesproken dat er van seks geen sprake zal zijn, en die noemen we dan ‘Jozefshuwelijken’. Maar hoe moeten we verklaren dat er op sommige punten in de Bijbel wordt gesproken over de broers en zussen van Jezus. Zijn die later misschien weggemoffeld om Maria als de pure en zuivere Heilige Moeder te kunnen blijven zien? Sex is tenslotte door de eeuwen heen iets geweest waarvan kerkvaders nooit echt in extase konden raken. Een hele rare uitvinding, die nodig is voor het nageslacht, maar zich als het even kan moest voltrekken in het donker, en dan snel graag! Dat Jozef en vooral Maria zich met dat soort vulgariteiten zouden hebben beziggehouden was simpelweg ondenkbaar. Geen wonder dus dat Jozef in de Middeleeuwen werd gezien als een oude impotente man, als een decorstuk in de Heilige Familie. Het derde wiel aan de wagen, de sukkel die op afbeeldingen van moeder en kind op de achtergrond een lantaarntje mag vasthouden! Ja, hij mocht het kind Jezus leren hoe je een juk voor een os moest maken, of een houten bedstel. Maar heeft hij ook met zijn zoontje gestoeid en geravot, of mocht dat niet van Maria omdat Jezus daarvoor toch een te bizonder kind was. En werd Jezus voorgetrokken ten opzichte van zijn eventuele broers en zussen. Kon Jozef als vader zijn gezag laten gelden ten opzichte van een kind dat al bij geboorte boven hem was gesteld?
Het enige wat we weten is dat hij als zorgzame vader op zoek is gegaan naar Jezus toen die op zijn 12e een keer zoek was, en hem terugvond in de tempel. Het is ook meteen de laatste keer dat vader Jozef in de Bijbel wordt genoemd. Alle Evangelisten die samen het Nieuwe Testament hebben geschreven zijn vol van Jezus, maar noemen zijn vader niet éénmaal. Was Jozef toen al overleden, of deed hij er gewoon niet toe?
Jozef….de heilige die zwijgt en door een diep stilzwijgen wordt omgeven. Geen glorieus lot voor een man die toch door God de aardse zorg voor zijn zoon werd toevertrouwd…
