Als je in de buurt van Maastricht komt lijkt het wel of alles Servaas heet. Woningcorporaties, natuurijsbanen, campings, zangkoren… De Sint Servaas Basiliek, gebouwd rond zijn graftombe, is zelfs de enige Nederlandse grafkerk speciaal gebouwd voor een heilige. Je zou bijna denken dat Servaas een Limburger was, maar niets is minder waar: Servatius was een Armeniër, die al snel over veel kwaliteiten bleek te beschikken. Hij bemiddelde als diplomaat tussen koningen en was aanwezig op het belangrijke concilie in Nicea, waar de geloofsbelijdenis tot stand kwam. En…alsof het niet op kon: men fluisterde dat hij familie is van Jezus, via de oma van Maria, en dat híj degene is die de sleutel in bezit heeft die toegang geeft tot de hemelpoort. Petrus zou hem zelf in Rome aan Servaas hebben gegeven!
Als de paus dus iemand zoekt die niet de eerste de beste is, iemand bijvoorbeeld voor een moeilijk bisdom, in het hoge heidense Noorden, in Tongeren, dan kiest hij voor de energiekste en betrouwbaarste bisschop die hij kent, Servatius.
Volgens de legende was het trouwens niet de paus die Servaas naar Tongeren stuurde, maar een engel, die hem zelfs de weg wees via Noord-Afrika en Spanje. Want Servatius was dan misschien een wonderboy, van Tongeren had hij uiteraard nog nooit gehoord. Daar waren, volgens diezelfde legende, hoogwaardigheidsbekleders net aan het bakkeleien wie de nieuwe bisschop moest worden, toen een engel de bisschopsstaf van achter het altaar pakte en ermee naar de Armeniër vloog die zich bescheiden had opgesteld achterin de kerk, en de woorden sprak: “Dit is jullie nieuwe bisschop. De Heer heeft hem uitverkoren. Luister naar hem!”
Het blijkt een goede keus. Servaas weet de mensen in de lage landen voor zich te winnen, hij drinkt en bidt met ze, hij lacht en huilt met ze, totdat, zo zegt de legende: de duivel begon samen te spannen met de rijken in Tongeren. Het zijn altijd wel de armen waarmee hij bezig is…jullie ziet hij helemaal niet. Het zal ertoe leiden dat Servaas uit Tongeren wordt verjaagd, en iets Noordelijker, op de plaats waar de Jeker in de Maas stroomt, een kapel bouwde…het begin van Maastricht.
Het kan natuurlijk ook anders zijn gegaan. Misschien school er wel enige berekening in de verhuizing van Tongeren naar Maastricht. Want ja…alle bisschoppen willen maar één ding: zieltjes winnen, en uitbreiding van het bisdom. En Maastricht is een nederzetting die gunstiger gelegen is, zowel voor de handel als voor evangelisaties. Servaas werft priesters in het Maasland en het Rijnland, en als hij op 13 mei 384 de ogen definitief sluit dalen er engelen op hem neer en wikkelen hem in witte doeken.
Hoe het echt gegaan is weten we dus niet. Moeten we de legendes geloven, waarin Servaas zelfs de hoofdman van de Hunnen, Attila, heeft bekeerd? Eén ding weten we wel: tot op de dag van vandaag is de verering van Servatius gebleven, niet alleen in en rond Maastricht, maar tot ver over de grenzen. Eeuwenlang bezoeken Europese vorsten zijn graf en stapelt legende zich op legende. Om de zeven jaar dragen de Maastrichtenaren zijn gebeente door de stad, in een Heiligdomsvaart, en dragen de jaarmarkten en kermissen nog altijd zijn naam.
